Przedawnienie roszczeń odszkodowawczych – jak nie stracić prawa do odszkodowania?

Roszczenia odszkodowawcze – czy to po wypadku komunikacyjnym, błędzie medycznym czy niewykonaniu umowy – nie są wieczne. Nawet jeśli poszkodowany ma rację i poniósł realną szkodę, po upływie określonego czasu może okazać się, że nie będzie już mógł skutecznie dochodzić swojego prawa.

To właśnie mechanizm przedawnienia roszczeń odszkodowawczych sprawia, że sprawa przegrana jest nie dlatego, że brakowało podstaw prawnych, lecz dlatego, że poszkodowany „spóźnił się” z działaniem.

W tym artykule wyjaśniamy:

czym jest przedawnienie roszczeń odszkodowawczych,
jakie obowiązują terminy,
w jaki sposób można przerwać bieg przedawnienia,
jak nie stracić prawa do odszkodowania.

Czym jest przedawnienie roszczeń odszkodowawczych?

Przedawnienie to instytucja prawa cywilnego, która wprowadza ograniczenie czasowe dla możliwości dochodzenia roszczeń. Po upływie terminu przedawnienia:

roszczenie nie wygasa,
ale dłużnik może podnieść zarzut przedawnienia, skutecznie broniąc się przed zapłatą.

Innymi słowy: masz rację i prawo do odszkodowania, ale jeżeli minie termin – sąd nie zasądzi świadczenia.

Podstawy prawne przedawnienia

Najważniejsze przepisy znajdziemy w:

Kodeksie cywilnym (art. 117–125 KC),
przepisach szczególnych, np. dotyczących ubezpieczeń obowiązkowych, umów przewozu czy prawa pracy.

Terminy przedawnienia roszczeń odszkodowawczych

1. Szkody z czynów niedozwolonych (deliktów)

To np. wypadki drogowe, błędy medyczne, szkody wyrządzone przez osobę trzecią.

3 lata – od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia,
maksymalnie 10 lat – od dnia zdarzenia (nawet jeśli poszkodowany dowiedział się później),
20 lat – jeśli szkoda wynika z przestępstwa (np. wypadek drogowy spowodowany pod wpływem alkoholu).

🔎 Przykład

Pan Adam miał wypadek samochodowy 15 maja 2019 r. W tym samym dniu wiedział, że doznał urazu kręgosłupa, a sprawca wypadku posiadał polisę OC. Termin przedawnienia rozpoczął się 15 maja 2019 r. i upłynął 15 maja 2022 r.. Roszczenie nie mogłoby już zostać skutecznie dochodzone, chyba że zdarzenie stanowiło przestępstwo – wtedy termin wydłużyłby się do 20 lat.

2. Szkody wynikające z umów

To np. brak zapłaty przez kontrahenta, nienależyte wykonanie umowy, niewywiązanie się z umowy budowlanej czy sprzedaży rzeczy.

6 lat – dla większości roszczeń (dla roszczeń powstałych po 9 lipca 2018 r.; wcześniej obowiązywał termin 10 lat),
3 lata – jeżeli roszczenie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,
2 lata – w przypadku roszczeń wynikających z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych (art. 554 KC).

3. Roszczenia małoletnich

W przypadku dzieci terminy są korzystniejsze.

Bieg przedawnienia rozpoczyna się najwcześniej od dnia ukończenia 18 lat,
co oznacza, że dziecko ma czas do 21. roku życia na dochodzenie odszkodowania (a w przypadku przestępstwa – nawet dłużej).

4. Roszczenia wobec ubezpieczyciela

Jeżeli poszkodowany kieruje roszczenie bezpośrednio do ubezpieczyciela sprawcy (np. z polisy OC komunikacyjnej), obowiązuje taki sam termin jak wobec sprawcy szkody. Oznacza to, że np. w przypadku przestępstwa ubezpieczyciel odpowiada nawet przez 20 lat.

Tabela: Terminy przedawnienia roszczeń odszkodowawczych

Rodzaj roszczenia	Termin przedawnienia	Podstawa prawna
Szkoda z czynu niedozwolonego (wypadek, błąd medyczny)	3 lata od dowiedzenia się o szkodzie, max. 10 lat od zdarzenia	art. 442¹ § 1 KC
Szkoda wynikająca z przestępstwa	20 lat od dnia popełnienia przestępstwa	art. 442¹ § 2 KC
Szkoda z niewykonania/nienależytego wykonania umowy	6 lat (roszczenia po 2018 r.), 3 lata w obrocie gospodarczym	art. 118 KC
Roszczenie z umowy sprzedaży	2 lata	art. 554 KC
Roszczenie małoletniego	min. do ukończenia 21 lat	art. 442¹ § 4 KC

Jak przerwać bieg przedawnienia?

Przedawnienie nie musi oznaczać końca sprawy. Istnieją sposoby na przerwanie biegu przedawnienia – wtedy zegar liczy się od nowa.

Do przerwania przedawnienia prowadzi m.in.:

Wniesienie pozwu do sądu – wszczęcie procesu sądowego o zapłatę co do zasady przerywa bieg przedawnienia. Nie zawsze jednak, np. w przypadku odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania w związku z jego zawieszeniem, przerwanie biegu jest skuteczne.
Zgłoszenie roszczenia w postępowaniu egzekucyjnym – np. skierowanie sprawy do komornika.
Uznanie roszczenia przez dłużnika – np. sprawca szkody lub ubezpieczyciel pisemnie potwierdza swoją odpowiedzialność.

🔎 Przykład

Pani Katarzyna po błędzie medycznym zgłosiła roszczenie w 2020 r. Szpital w odpowiedzi zaproponował ugodę i częściowe zadośćuczynienie. Takie pismo stanowi uznanie roszczenia, a więc bieg przedawnienia rozpoczął się na nowo.

Najczęstsze błędy poszkodowanych

Zwlekanie ze zgłoszeniem szkody – wiele osób zakłada, że „jeszcze jest czas”.
Brak dokumentacji – jeśli nie ma opinii lekarskiej, ekspertyzy czy faktur, często trudno udowodnić rozmiar szkody.
Niewiedza co do terminów – wiele osób sądzi, że odszkodowanie można dochodzić „zawsze”.
Poleganie tylko na korespondencji z ubezpieczycielem – rozmowy i wymiana pism nie zawsze przerywają przedawnienie.

FAQ – najczęstsze pytania

Czy ubezpieczyciel zawsze podniesie zarzut przedawnienia?

Nie zawsze, ale w praktyce duże towarzystwa ubezpieczeniowe często korzystają z tej możliwości.

Czy wezwanie do zapłaty przerywa przedawnienie?

Nie. Samo wezwanie (nawet poleconym) nie przerywa biegu terminu – konieczne jest działanie przed sądem lub organem.

Czy mogę dochodzić roszczenia po 10 latach od wypadku?

Tak, ale tylko jeśli zdarzenie stanowiło przestępstwo – wtedy termin wydłuża się do 20 lat.

Czy roszczenie dziecka też może się przedawnić?

Tak, ale bieg przedawnienia liczy się dopiero od osiągnięcia pełnoletności, co daje realnie dużo więcej czasu.

Jak nie stracić prawa do odszkodowania?

Zgłoś szkodę jak najszybciej – nie czekaj, aż miną lata.
Zabezpiecz dowody – dokumenty, zdjęcia, zeznania świadków.
Skonsultuj sprawę z prawnikiem – najlepiej na wczesnym etapie.
Pilnuj terminów – zwłaszcza jeśli sprawa dotyczy szkody sprzed kilku lat.
W razie wątpliwości złóż pozew – to najpewniejszy sposób na przerwanie przedawnienia.

Podsumowanie

Przedawnienie roszczeń odszkodowawczych to temat, którego nie można bagatelizować. Nawet najlepsze argumenty i najmocniejsze dowody nie wystarczą, jeśli roszczenie uległo przedawnieniu. Dlatego kluczem jest szybkie działanie i świadomość obowiązujących terminów.

Masz pytania dotyczące przedawnienia roszczeń albo chcesz sprawdzić, czy Twoja sprawa jeszcze może być skutecznie dochodzona?

👉 Skontaktuj się z SUFRYD Adwokaci – umów konsultację i uzyskaj jasne wskazówki co dalej zrobić.